Zakir Kaya: “Bir Bizde Yok”: Türkiye’de Kürt Dili ve Kültürünün Akademik Temsiline Dair Bir Değerlendirme
Prof. Dr. Zakir Kaya – Bağımsız Gazeteci, Araştırmacı-Yazar
Paylaşın, tartışın, aydınlatın.
Görüş ve katkılar için: egetimes@gmail.com
ORCID: 0009-0002-8035-2147
Özet
Bu çalışma, Kürt dili ve kültürünün uluslararası düzeyde akademik temsili ile Türkiye’deki mevcut durum arasındaki farkı değerlendirmektedir. Almanya’da kurulan Uluslararası Kürt Üniversitesi örneği üzerinden yola çıkılarak, Kürtçenin yükseköğretim kurumlarında yer almasının pedagojik, kültürel ve akademik boyutları ele alınmaktadır. Türkiye özelinde, anadil temelli eğitimin sınırlı düzeyde varlığına dikkat çekilmekte ve bu durum, ideolojik değil bilimsel bir perspektiften yorumlanmaktadır.
1. Giriş
Dil, kimlik inşasının temel yapıtaşıdır. Ulusların kültürel sürekliliği, ancak dillerinin yaşamasıyla mümkündür (Fishman, 1991). Kürt dili (Kurmancî, Soranî, Zazakî gibi lehçeleriyle) milyonlarca insanın ana dili olmasına rağmen, bazı coğrafyalarda akademik kurumlar içinde yeterince temsil edilmemektedir.
Almanya’nın Dresden kentinde 2026’da faaliyete geçecek olan Uluslararası Kürt Üniversitesi (IKHS), bu anlamda dikkat çekici bir gelişmedir. Bu yazıda, Kürtçenin üniversiteleşme sürecindeki uluslararası örnekler ışığında, Türkiye’deki mevcut durum pedagojik bir bakış açısıyla ele alınmaktadır.
2. Dünya Genelinde Kürtçeye Akademik Yaklaşımlar
Günümüzde Kürt dili ve kültürü üzerine çalışan çok sayıda akademik kurum bulunmaktadır:
-
Suriye: Rojava Üniversitesi, Kürtçeyi eğitim dili olarak kullanmaktadır.
-
İran: Sanandaj’daki Kürdistan Üniversitesi, bölgesel destekle gelişmektedir.
-
Avrupa: Paris, Brüksel ve Stockholm’deki Kürt Enstitüleri, araştırmalar yayınlamaktadır.
-
Almanya: IKHS, disiplinler arası Kürt çalışmaları alanında eğitim verecektir.
Bu gelişmeler, Kürtçenin bilimsel zeminde meşrulaşması açısından önemli bir ilerleme olarak değerlendirilmektedir (Hassanpour, 2003).
3. Türkiye’de Kürt Dili ve Eğitim Alanındaki Görünüm
Türkiye'de 2009 sonrası dönemde bazı üniversitelerde Kürt Dili ve Edebiyatı bölümleri açılmıştır. Ancak:
-
Programlar sınırlı sayıdadır.
-
Anaokulu ve ilköğretim düzeyinde Kürtçe eğitim kurumsallaşmamıştır.
-
Akademik yayın, tez ve araştırma imkânları dar çerçevede ilerlemektedir.
Yükseköğretimde Kürtçeye dair sembolik çabalar olsa da, pedagojik devamlılık sağlanamamıştır (Skutnabb-Kangas & Bucak, 1995).
4. Akademik Temsiliyetin Önemi
Kürtçenin üniversitelerde yer bulması yalnızca dilsel bir mesele değildir. Aynı zamanda:
-
Kültürel çeşitliliğin desteklenmesi,
-
Toplumsal kapsayıcılığın artması,
-
Bilimsel zenginliğin çoğalması açısından önemlidir.
Dillerin akademide yer alması, topluma “senin sesin burada değer buluyor” mesajı verir (Hornberger, 2008).
5. Sonuç ve Öneriler
Türkiye’de anadil temelli eğitimin geliştirilmesi, yalnızca Kürtçe için değil, tüm yerel diller açısından bir fırsat olacaktır. Bu durum, toplumsal birlikteliğe zarar vermez; aksine çokdillilik, barışçıl bir toplumsal yapı için güçlendirici bir etkendir.
Öneriler:
-
Üniversitelerde Kürt dili üzerine bölümlerin desteklenmesi,
-
Anadil temelli pedagojik programların geliştirilmesi,
-
Kürt kültürü üzerine disiplinler arası akademik çalışmalara alan açılması.
Bu çalışmalar, Türkiye’nin çokkültürlü yapısına zarar vermez; bilakis bu yapıyı zenginleştirir ve demokratik olgunluğun göstergesi olur.
Anahtar Kelimeler: Kürt dili, anadil eğitimi, akademik temsiliyet, çokdillilik, kültürel çeşitlilik
#KürtDili #AnadilHakkı #UluslararasıKürtÜniversitesi #DilKimliktir #Çokdillilik #AkademikTemsil #ZakirKayaYazdı #EğitimdeEşitlik #KültürelÇoğulculuk #BilimİçinYazıyoruz
Kaynakça
-
Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Multilingual Matters.
Hassanpour, A. (2003). The making of Kurdish identity: Pre-20th century historical and literary sources. Kurdish Studies Journal.
Hornberger, N. H. (2008). Can schools save indigenous languages? Policy and practice on four continents. Palgrave Macmillan.
Skutnabb-Kangas, T., & Bucak, S. (1995). Killing a mother tongue: How the Kurds are deprived of linguistic human rights. In Skutnabb-Kangas & Phillipson (Eds.), Linguistic Human Rights (pp. 347–370). Mouton de Gruyter.
Yorumlar
Yorum Gönder