GİRİŞ
Prof. Dr. Zakir Kaya
Anglosakson Kavramının Bilinen Ama Anlaşılmayan Derinliği
Kamuoyunda sıkça kullanılan, medyada tekrar edilen, siyasetin diline yerleşmiş bir kavram var: Anglosakson. Herkes duyar, çoğu kişi bir şeyler bilir; fakat çok azı bu terimin neyi işaret ettiğini, hangi güç mimarisine dayandığını ve neden kritik bir kavşak oluşturduğunu tam olarak çözümler. İşte bu nedenle, Türkiye’de ve uluslararası alanda yürüttüğüm araştırmacı gazetecilik faaliyetlerinin bir parçası olarak, kavramın perde arkasını berraklaştırmayı zorunlu görüyorum.
Anglosakson yapı ne sadece bir millet ne de bir siyasi bloktur. Bu kavram, tarihsel bir imparatorluk geleneğinin[1][2], küresel finans aklının[10], askeri ve teknolojik üstünlüğün[3][4], uluslararası hukuk anlayışının ve medya dilinin[5][13] oluşturduğu çok katmanlı bir sistemdir. Bugün dünya siyasetini, ekonomisini ve toplum mühendisliği yöntemlerini belirleyen birçok dinamik, bu yapının etkisiyle şekillenmektedir. Yani kelime dağarcığımızda var olan bu terim, aslında küresel dengeleri belirleyen görünmez bir mekanizmanın adıdır.
Bu başmakale ile amacım, kavramı dar bir çerçevenin ötesine taşımak. Anglosakson dünyanın nasıl örgütlendiğini, neden sadece bir coğrafyanın değil bir zihniyetin adı olduğunu ve küresel politikayı nasıl yönlendirdiğini açık, anlaşılır ve delile dayalı bir dille ortaya koymak[6][11]. Toplumların doğru karar vermesi, önce doğru kavramları anlamasına bağlıdır. Anglosakson sistemi çözümlemek, günümüz dünyasında güç dengelerini çözümlemektir.
BAŞMAKALE
Anglosakson Jeopolitiğinin Sessiz Mimarisi: Dünyayı Biçimleyen Görünmez Aklın İzinde
Yerküre bugün, birçok başkentin sandığından çok daha derin bir akıl tarafından şekillendiriliyor. Bu akıl ne tek bir ülkeye indirgenebilir ne de sıradan bir ittifakla açıklanabilir. Anglosakson güç mimarisi, beş yüzyıllık bir tarihsel birikimi[1][2], küresel sermayeyi[9][10], askeri gücü[3][4], dili, hukuku ve medyayı[5][13] aynı çatı altında birleştiren benzersiz bir sistemdir. Asıl gücü, görünmezliğinde ve sürekliliğinde gizlidir.
Bu sistemin temeli, Britanya İmparatorluğu’nun denizlere hükmettiği çağda atılmıştır[2]. Bugün imparatorluk resmî olarak yoktur, ancak finans, istihbarat ve diplomasi kodları eskisinden çok daha etkili biçimde yaşamaktadır. Londra, hâlâ sermaye dolaşımının küresel merkezi[10], hukukun standardizasyon üssü ve uluslararası medya operasyonlarının kalbi konumundadır. Washington ise bu mimarinin askeri ve teknolojik motorudur[3]. Pentagon’un küresel askeri kapasitesiyle Silikon Vadisi’nin dijital hâkimiyeti birleştiğinde, dünya düzeninin anlatı merkezi tamamen Anglosakson eksende şekillenir[12][15].
Bu mimarinin çevre halkası Kanada’dan Avustralya’ya uzanır. Bu ülkeler kültürel uyum ve stratejik koordinasyon açısından neredeyse blok halinde hareket eder. Dünya kamuoyunda oluşan çoğu söylemin arka planında Chatham House ve Atlantic Council gibi düşünce kuruluşları bulunur[7][8]. Bu kuruluşların ürettiği analizler, sadece akademik metin değil, karar mekanizmalarının yönünü belirleyen stratejik belgeler niteliğindedir.
Anglosakson aklının en güçlü enstrümanı savaş değil, kuraldır. Kural koyar, sonra bunu küresel norm diye sunar[11]. Finansal regülasyonlar, yaptırım rejimleri, teknoloji standartları, internet protokolleri, şirket hukuk yapıları, veri güvenliği yasaları ve uluslararası hukuk doktrinlerinin önemli kısmı bu mimarinin imzasını taşır[9][10][12]. Bu nedenle Anglosakson sistemi, rakiplerini doğrudan çatışmayla değil, kuşatma mantığıyla etkisizleştirir. Devletleri değil, karar mekanizmalarını hedef alır; toplumları değil elitleri dönüştürür.
Bugün Asya’dan Afrika’ya, Ortadoğu’dan Latin Amerika’ya birçok ülke bu görünmez stratejiyle karşı karşıyadır. Geri kalan dünya, Anglosakson aklının hızlı operasyonlarını, kültürel nüfuzunu ve finansal mekanizmalarını ya geç analiz etmekte ya da yanlış okumaktadır[6]. Oysa bu düzen yalnızca bir ittifak değil; sürekliliği olan bir medeniyet stratejisidir.
Dijital gözetim, veri kapitalizmi, yapay zekâ algoritmaları ve küresel platform ekonomisi[12][15], eski imparatorluk refleksini yeni çağa uyarlamaktadır. Bugün hegemonya tanklarla değil, veri merkezleriyle kurulmaktadır.
Bu tablo, ülkelerin kendi stratejik akıllarını güçlendirmelerini zorunlu hale getiriyor. Medyasını, düşünce kuruluşlarını, akademik hafızasını ve teknoloji üretim kapasitesini inşa edemeyen toplumlar; küresel oyunu değil, başkalarının yazdığı senaryoyu oynamaya mahkum olur. Anglosakson aklının başarısı da tam burada yatar: yönetmek değil, yönettiğini hissettirmeden yönlendirmek.
Gerçek güç, görünmeyeni okuyabilenlerde. Bu nedenle Anglosakson mimarisinin kodlarını çözmek sadece bir analiz değil; aynı zamanda stratejik bir zorunluluktur.
EK: Etiketler (Hashtag)
#Anglosakson #KüreselSistem #Jeopolitik #GüçMimarisi #DünyaDüzeni #StratejikAnaliz #Jeostrateji #KüreselFinans #SistemeleştiriciGüç #ZakirKaya #AraştırmacıGazetecilik #KayaHaberAjansı
EK: Genişletilmiş Kaynakça (Türkçe Literatür dahil)
Türkçe Akademik ve Analitik Kaynaklar
• A, D, Stratejik Derinlik, Küre Yayınları.
• İdris Bal, 21. Yüzyılda Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, Nobel Yayınları.
• Mehmet Akif Okur, Küresel Güç ve Yeni Jeopolitik, SETA Analiz Raporu.
• Kemal İnat, Burhanettin Duran, Dünya Siyasetinde Dönüşüm, SETA Yayınları.
• Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları.
Uluslararası Ek Kaynaklar
• Walter Russell Mead, God and Gold: Britain, America, and the Making of the Modern World, Knopf.
• Robert Kaplan, The Revenge of Geography, Random House.
• Fareed Zakaria, The Post-American World, W.W. Norton.
• Parag Khanna, Connectography: Mapping the Future of Global Civilization, Random House.
• Harold James, The Creation and Destruction of Value: The Globalization Cycle, Harvard University Press.
• Robert Gilpin, Global Political Economy, Princeton University Press.
Jeopolitik, İstihbarat ve Strateji Belgeleri
• RAND Corporation, Global Trends Raporları.
• CSIS (Center for Strategic and International Studies) Stratejik Değerlendirmeler.
• The Economist Intelligence Unit (EIU) raporları.
• OECD Küresel Yönetişim Belgeleri.
• IMF Finansal İstikrar Raporları.
Yorumlar
Yorum Gönder