Ayn Rand’ın Objektivizm Felsefesi Bağlamında Yolsuzluk ve Ahlaki Çöküş
Prof. Dr. Zakir Kaya – Araştırmacı Gazeteci
Giriş
Tarih boyunca toplumların yükseliş ve çöküş süreçlerinde en belirleyici unsurlardan biri ahlaki bütünlük olmuştur. Bir toplumun değerler sistemi yozlaştığında, yalnızca ekonomik düzen değil; hukuk, siyaset ve kültür de çürür. Bu bağlamda Rus asıllı Amerikalı filozof ve yazar Ayn Rand (1905–1982), “Objektivizm” adını verdiği felsefesiyle yolsuzluğun ve hırsızlığın toplumsal meşruiyet kazanmasının, medeniyetlerin çöküşüne yol açacağı uyarısında bulunmuştur (Rand, Atlas Shrugged, 1957).
Rand’ın şu sözü, konunun özünü kristalize eder:
“Bir toplumda üretmeyenler ödüllendirilir, üretenler cezalandırılırsa; hırsızlar kahraman, dürüstler aptal sayılır.”
1. Yolsuzluğun Kavramsal Çerçevesi
Yolsuzluk, sadece hukuki bir suç değil, aynı zamanda ahlaki bir bozulmadır. Transparency International (2024) raporuna göre yolsuzluğun en yüksek olduğu ülkelerde ekonomik büyüme yavaşlamakta, gelir adaletsizliği derinleşmekte ve halkın demokrasiye olan güveni zayıflamaktadır.
Max Weber’in “Protestan Ahlakı” çalışmasında vurguladığı gibi (Weber, 1905), ekonomik gelişmenin temelinde dürüstlük, çalışkanlık ve güvenilirlik gibi değerler bulunur. Bu değerler çöktüğünde, toplumsal sermaye tükenir ve sistem mafyatik yapılara teslim olur.
2. Ayn Rand’ın Objektivizmi ve Ahlak Anlayışı
Objektivizm felsefesi dört temel ilkeye dayanır:
Gerçeklik: Gerçek, bireylerin isteklerinden bağımsızdır.
Akıl: İnsan aklı tek güvenilir bilgi kaynağıdır.
Bireysel Çıkar: İnsan kendi rasyonel çıkarları doğrultusunda yaşamalıdır.
Kapitalizm: Serbest piyasa, insan özgürlüğünün tek meşru ekonomik sistemidir.
Rand’a göre yolsuzluk, serbest piyasa kapitalizminin değil; devlet gücünün çıkar grupları lehine manipülasyonunun ürünüdür. Yani sorun kapitalizm değil, “kayırmacı devlet kapitalizmi”dir.
3. Tarihten ve Günümüzden Örnekler
Roma İmparatorluğu: Edward Gibbon’un “Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi” (1776) adlı eserinde, yozlaşmış aristokratların ve rüşvetçi yöneticilerin Roma’yı içten içe çökerttiği anlatılır. Lüks, rüşvet ve ahlaki gevşeklik, barbar istilalarından önce medeniyetin ruhunu tüketmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Lale Devri: 18. yüzyılda yolsuzluk, rüşvet ve sefahat devletin mali yapısını çökertmiş; ardından gelen Patrona Halil İsyanı, yozlaşmış elitlere karşı bir halk tepkisi olmuştur.
Günümüz Dünyası: Transparency International’ın 2024 raporuna göre Somali, Güney Sudan ve Suriye en yolsuz ülkeler arasında yer almaktadır. Bu ülkelerde yolsuzluk yalnızca ekonomiyi değil, adaleti ve güveni de tüketerek toplumsal kaos yaratmaktadır.
4. Yolsuzluğun Toplumsal Etkileri
Yolsuzluğun meşrulaştığı bir toplumda:
Hukuk sistemi adalet değil, güçlülerin çıkarını korur.
Ekonomi üretim değil, rant üzerinden şekillenir.
Kültür dürüstlüğü ödüllendirmek yerine, kurnazlığı ve hileyi yüceltir.
Siyaset halkın temsilini değil, çıkar gruplarının korumasını sağlar.
Sonuç olarak; hırsızlar saygın, sahtekârlar akıllı, dürüstler ise “enayi” olarak görülür.
5. Çıkış Yolu: Ahlaki Yeniden Doğuş
Ayn Rand’ın reçetesi nettir:
Ahlaki cesaret: Hırsızları alkışlamamak, sessiz kalmamak.
Bireysel dürüstlük: Küçük çıkarlar uğruna büyük değerlerden vazgeçmemek.
Adalet ve hukuk: Devletin görevi, emeği değil yolsuzluğu korumak olamaz.
Nitekim Immanuel Kant da benzer bir vurguyla, “Adalet yeryüzünden silinirse, insanların yaşamaya hakkı kalmaz” der (Metafizik Ahlak Öğretisi, 1797).
Sonuç
Yolsuzluk ve hırsızlığın saygınlık kazanması, bir toplumun ahlaki iflasının resmidir. Ayn Rand’ın uyarısı, geçmiş imparatorluklardan günümüz devletlerine kadar geçerliliğini korumaktadır:
“Bir ülkede yolsuzlar saygın, hırsızlar itibarlı, sahtekârlar akıllı görülüyorsa; o toplum kendi mezar taşını dikiyordur.”
Gerçek kurtuluş; dürüstlüğün yeniden onur, emeğin yeniden değer, adaletin yeniden kutsal sayıldığı gün başlayacaktır.
📚 Kaynakça
-
Rand, A. (1957). Atlas Shrugged. Random House.
-
Rand, A. (1943). The Fountainhead. Bobbs-Merrill.
-
Gibbon, E. (1776). The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. London.
-
Weber, M. (1905). Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus. Tübingen.
-
Kant, I. (1797). Metaphysics of Morals. Königsberg.
-
Transparency International. (2024). Corruption Perceptions Index.
Yorumlar
Yorum Gönder