Amaç ve Giriş:
Bu makale, kimlik ve kişilik arasındaki karmaşık ilişkiyi derinlemesine ele almayı amaçlamaktadır. Kimlik, bireyin kendini toplumsal bir aidiyet ile tanımladığı dışsal bir unsurken; kişilik, bireyin içsel dünyasının, ahlaki değerlerinin ve davranışlarının bir yansımasıdır. Özellikle milliyet ve dini kimlikler gibi kolektif kimliklerin bireyin sosyal ve ahlaki tutumları üzerindeki etkisi sıklıkla tartışılmakta, ancak kişilik ile bu kimlikler arasındaki ahlaki tutarlılık sıklıkla göz ardı edilmektedir.
Bu çalışmada, Türk kimliği ve Müslüman kimliği üzerinden örnekler verilerek, kimliğin içi boş bir kavrama dönüştürülmesi tehlikesine ve kimlik ile kişiliğin birbiriyle uyumlu olması gerekliliğine dikkat çekilecektir. Aynı zamanda, kimliklerinin arkasına sığınarak kendi çevresine ve toplumuna haksızlık eden bireylerin ahlaki açmazlarına değinilecek, kimliğin kişilikle olan uyumsuzluğunun toplumsal yapılar üzerindeki etkileri analiz edilecektir. Burada tarafsızlık adına, her türlü kimliğin ideolojik bir "kalkan" olarak kullanılmasının tehlikelerine de değinilecektir; örneğin, Kemalizmi, İslam'ı ya da Türklüğü birer "kalkan" yaparak adalet ve doğruluktan sapmanın olumsuz sonuçlarına dikkat çekilecektir.
1. Kimlik Nedir? Kişilik Nedir?
Kimlik, bir bireyin kendini tanımladığı sosyal, kültürel, etnik ve dini kategorilerle ilişkilidir. Kimlik, bireye toplumsal bir aidiyet sağlar ve onun toplum içindeki yerini belirler. Örneğin, Türk kimliği, bir bireyin belirli bir etnik ve kültürel geçmişe ait olduğunu ifade ederken, Müslüman kimliği, dini bir aidiyeti ve inanç sistemini yansıtır. Bunun yanı sıra, Kemalist düşünce gibi siyasi ve ideolojik kimlikler de toplumsal aidiyetler içinde yer alır.
Kişilik ise bireyin davranışlarını, duygusal tepkilerini, ahlaki değerlerini ve karakter özelliklerini tanımlar. Kişilik, bireyin hem kendi içinde hem de toplumla olan ilişkilerinde sergilediği tutumlar ve değerler bütünüdür. Bir bireyin kişiliği, onun kimlikleri ile örtüşebilir ya da çelişebilir.
2. Kimlik ve Kişilik Arasındaki Ahlaki Çelişkiler
Kimlik, bir bireyin toplumsal olarak nasıl tanımlandığını ifade ederken, kişilik bu kimliklerin ahlaki olarak nasıl hayata geçirildiğini gösterir. Ancak, bireyin kimliğinin kişiliğiyle çeliştiği durumlarda ahlaki sorunlar ortaya çıkar. Özellikle dini ve milli kimliklerin kullanıldığı, ancak bu kimliklerin gerektirdiği değerlerin kişilikte içselleştirilemediği durumlar yaygındır.
Örnek: Müslüman Kimliği ve Kişilik
İslam, bireylerden dürüstlük, adalet, yardımlaşma, sadaka verme, zekat gibi temel dini yükümlülükleri yerine getirmelerini bekler. Ancak bazı bireyler, Müslüman kimliğine sahip olduklarını iddia etmelerine rağmen, kişisel çıkarları için yolsuzluk yapabilir, adaletsizlik uygulayabilir ve topluma zarar verebilir. Bu durum, kimliğin ahlaki bir dayanağı olmaktan çok bir “kalkan” olarak kullanılmasına yol açar. Birey, Müslüman kimliği taşıdığını iddia ederken, İslam’ın öğretilerine tamamen aykırı davranışlar sergilediğinde, kimlik ve kişilik arasında ciddi bir ahlaki tutarsızlık doğar.
Örnek: Türk Kimliği ve Kişilik
Türk kimliği de benzer şekilde, tarih boyunca dayanışma, yardımlaşma, cesaret ve adalet gibi değerlerle özdeşleştirilmiştir. Ancak bir birey, Türk kimliğine sahip olduğunu iddia ederken, diğer bireylere ayrımcılık yapıyor, adaletsizlik uyguluyor ve zayıf olanları eziyorsa, burada da kimlik ve kişilik arasında bir uyumsuzluk söz konusudur. Aynı şekilde, Kemalizmi savunan bir birey ya da grup, bu ideolojiyi bir “kalkan” yaparak kendi çevresine ve çıkarlarına hizmet eden adaletsizlikler yapıyorsa, bu durum da kişilik ve kimlik arasındaki ciddi bir uyumsuzluğu gösterir.
Bu noktada, liderler veya gücü elinde tutanlar için de bu uyumsuzluk büyük bir sorun haline gelebilir. Gücü elinde bulunduran bireyler, kimliklerini veya ideolojilerini bir kalkan olarak kullanarak, toplumsal değerlerden sapma eğilimine girebilirler.
3. Kimliğin Kişilikle Örtüşmesi Gerekliliği
Kimlik, bireyin topluma olan aidiyetini ifade ederken, kişilik bu aidiyetin içselleştirilmiş halini temsil eder. İdeal olarak, bireyin kimliği ve kişiliği arasında bir uyum olmalıdır. Bu, bireyin kimliğini taşıdığı topluma karşı sorumluluklarını yerine getirdiği, toplumsal ve dini yükümlülüklerine sadık kaldığı anlamına gelir. Kişilik, kimliğin sadece bir etiketten ibaret olmadığını, bireyin kimliğine sadık kalarak bu kimliğin değerlerini yaşadığını gösterir.
Kimliğini bir “kalkan” olarak kullanıp, bu kimliğin gerektirdiği ahlaki sorumlulukları yerine getirmeyen bireyler, toplumsal düzeyde bir güven sorununa yol açarlar. Kimliklerin içerikleri boşaltıldığında, bireyler kimliklerini bir baskı unsuru olarak kullanabilir, bu da toplumsal barışı ve adaleti zedeler.
4. Kimlik ve Kişilik Çatışmasının Toplumsal Sonuçları
Kimlik ve kişilik arasındaki uyumsuzluk, bireysel düzeyde kalmayıp, toplumsal boyutlarda da ciddi sonuçlara yol açar. Kimliğin sadece bir sembol haline gelmesi, toplumdaki bireylerin birbirlerine karşı güvenini sarsar. Örneğin, Müslüman kimliği altında hareket eden liderlerin ya da gücü elinde tutanların, İslam’ın temel ilkelerine aykırı davranışlar sergilemesi, toplumda dini değerlere olan güveni zedeler. Aynı şekilde, Türk kimliği altında hareket eden bir bireyin ya da grubun, adalet ve eşitlikten uzak, ayrımcı ve baskıcı tutumlar sergilemesi, milli kimlik algısının da içinin boşaltılmasına yol açar. Kemalist ideoloji adı altında baskı ve adaletsizlik yapanların da benzer şekilde bu kimliği kendi çıkarları için kullanması toplumda ciddi sorunlara neden olabilir.
Bu tür çatışmalar, kimliklerin sadece birer sembol olarak kullanılmasına ve toplumun bireyler arasındaki güven bağlarının zayıflamasına neden olur. Toplumsal barış ve güvenin sağlanması için, bireylerin kimlikleriyle uyumlu bir kişilik geliştirmesi zorunludur.
5. Sonuç: Kimlik ve Kişiliğin Birbirini Tamamlaması Gerekliliği
Kimlik ve kişilik, birbirini tamamlayan iki unsurdur. Kimlik, bireye toplumsal bir aidiyet sağlarken, kişilik bu kimliğin nasıl hayata geçirileceğini belirler. İdeal bir toplumda, bireylerin kimlikleriyle kişilikleri arasında ahlaki bir tutarlılık olmalıdır. Kimlik, kişiliği ahlaki sorumluluklarla beslerken; kişilik de kimliğin gerektirdiği değerleri yaşamalı ve bu değerleri topluma yaymalıdır.
Bireyler, kimliklerini sadece bir etiket olarak değil, içselleştirilmiş bir sorumluluk olarak görmeli; bu kimliğin gerektirdiği ahlaki ve toplumsal yükümlülükleri yerine getirmelidir. Böylelikle hem birey hem de toplum, kimlik ve kişilik arasındaki uyumu sağlayarak daha sağlıklı ve adil bir toplumsal yapı inşa edebilir.
Bu makalede, kimlik ve kişilik kavramlarının toplumsal ve ahlaki boyutları detaylı bir şekilde incelenmiş, bireylerin kimliklerini kalkan olarak kullanmalarının yaratabileceği ahlaki açmazlara dikkat çekilmiştir.
Prof. Dr. Zakir Kaya
Hiç yorum yok