Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını, zihinsel süreçleri ve bunların etkileyen faktörleri inceleyen bir bilim dalıdır. Psikoloji, çok geniş bir alan olup, farklı konulara ve sorunlara odaklanan birçok alt dalı vardır. Bu yazıda, psikolojinin en yaygın çeşitlerini ve kullandıkları yöntemleri tanıtmaya çalışacağım.
Klinik Psikoloji: Klinik psikoloji, bireylerin, çiftlerin, grupların veya ailelerin ruh sağlığı ile ilgili sorunlarını tanımlamak, değerlendirmek, önlemek ve tedavi etmek için psikolojik bilgi ve becerileri kullanan bir psikoloji dalıdır. Klinik psikologlar, psikoterapi, danışmanlık, psikolojik testler, davranış değiştirme gibi çeşitli yöntemler kullanarak müşterilerine yardımcı olurlar.
Gelişim Psikolojisi: Gelişim psikolojisi, insanın yaşam boyu fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Gelişim psikologları, insanın doğumdan ölüme kadar nasıl değiştiğini, hangi evrelerden geçtiğini, hangi faktörlerin gelişimi etkilediğini araştırırlar. Gelişim psikologları, gözlem, anket, deney gibi yöntemler kullanarak gelişimle ilgili veri toplarlar.
Sosyal Psikoloji: Sosyal psikoloji, insanların başkalarıyla olan ilişkilerini, sosyal durumlara nasıl tepki verdiklerini, sosyal gruplara nasıl ait olduklarını ve sosyal etkileşimlerin bireysel davranış ve tutumlar üzerindeki etkisini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Sosyal psikologlar, sosyal algı, tutum değiştirme, önyargı, liderlik, çatışma çözme gibi konularla ilgilenirler. Sosyal psikologlar, deney, anket, gözlem gibi yöntemler kullanarak sosyal psikoloji ile ilgili veri toplarlar.
Bilişsel Psikoloji: Bilişsel psikoloji, insanın zihinsel işlevlerini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Bilişsel psikologlar, algılama, dikkat, bellek, dil, düşünme, problem çözme gibi konularla ilgilenirler. Bilişsel psikologlar, deney, gözlem, beyin görüntüleme gibi yöntemler kullanarak bilişsel psikoloji ile ilgili veri toplarlar.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi: Endüstri ve örgüt psikolojisi, işyerindeki insan davranışları ve performansını inceleyen bir psikoloji dalıdır. Endüstri ve örgüt psikologları, işe alım, eğitim, motivasyon, liderlik, iş doyumu gibi konularla ilgilenirler. Endüstri ve örgüt psikologları,
anket,
mülakat,
test gibi yöntemler kullanarak endüstri ve örgüt psikolojisi ile ilgili veri toplarlar.
Bu yazıda bahsettiğim psikoloji çeşitleri dışında da eğitim psikolojisi,
spor psikolojisi,
trafik psikolojisi,
adli psikolojisi gibi daha birçok alt dal bulunmaktadır. Psikolojinin bu kadar geniş bir yelpazeye sahip olması, insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin ne kadar karmaşık ve çeşitli olduğunu göstermektedir. Psikoloji, hem bilimsel hem de uygulamalı bir alan olarak, insanların kendilerini ve başkalarını daha iyi anlamalarına ve yaşam kalitelerini artırmalarına katkı sağlamaktadır.
Psikolojinim Tarihi
Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını, zihinsel süreçleri ve bunların etkileyen faktörleri inceleyen bir bilim dalıdır. Psikolojinin kökeni, antik Yunan felsefesine kadar uzanmaktadır. Sokrates, Platon, Aristoteles gibi filozoflar, insan ruhunun doğası, bilgi edinme, duyular, duygular gibi konular üzerinde düşünmüşlerdir. Ancak psikoloji, bağımsız bir bilim olarak kabul edilmek için uzun bir süre beklemiştir.
Piskolojinin doğuşu, genellikle 1879 yılında Almanya'da Wilhelm Wundt'un ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla başlatılır. Wundt, insan zihninin yapısını ve işleyişini deneysel olarak incelemeye çalışmıştır. Wundt'un öğrencilerinden biri olan Edward Titchener ise Amerika'ya giderek yapısal psikoloji akımını başlatmıştır. Yapısal psikoloji, insan zihninin temel bileşenlerini ve bunların nasıl bir araya geldiğini analiz etmeye çalışmıştır.
Yapısal psikolojiye karşı çıkan bir başka akım ise işlevsel psikolojidir. İşlevsel psikoloji, insan zihninin yapısından çok işlevine odaklanmıştır. İşlevsel psikologlar, insan zihninin nasıl geliştiğini, nasıl uyum sağladığını ve nasıl çevreye tepki verdiğini araştırmışlardır. İşlevsel psikolojinin öncüleri arasında William James, John Dewey ve James Cattell sayılabilir.
20. yüzyılın başlarında ise piskolojide iki yeni akım ortaya çıkmıştır: Psikanaliz ve davranışçılık. Psikanaliz, Sigmund Freud tarafından kurulmuş olup, insan davranışlarının ve kişiliklerinin bilinçdışı güdüler ve çatışmalar tarafından belirlendiğini savunmuştur. Psikanaliz, insan zihninin yapısını üç bölüme ayırmıştır: İd (ilkel istekler), ego (gerçeklikle uyum sağlayan bölüm) ve süperego (ahlaki kurallar). Psikanaliz, psikoterapi yöntemi olarak da kullanılmıştır.
Davranışçılık ise John B. Watson tarafından kurulmuş olup, insan davranışlarının gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerektiğini ileri sürmüştür. Davranışçılık, insan zihninin içeriğine değil, dışarıdan gelen uyarıcılara nasıl tepki verdiğine odaklanmıştır. Davranışçılık, klasik koşullanma (Ivan Pavlov), operant koşullanma (B.F. Skinner) gibi öğrenme kuramlarını geliştirmiştir.
20. yüzyılın ortalarında ise piskolojide yeni bir akım daha doğmuştur: İnsancıl psikoloji. İnsancıl psikoloji, Abraham Maslow ve Carl Rogers tarafından kurulmuş olup, insanın potansiyelini gerçekleştirmesi için gerekli olan koşulları araştırmıştır. İnsancıl psikoloji, insanın özgün ve değerli olduğunu,
kendini gerçekleştirme ihtiyacı duyduğunu,
pozitif yönde değişebileceğini savunmuştur.
İnsancıl psikoloji,
psikoterapi yöntemi olarak da kullanılmıştır.
20. yüzyılın sonlarına doğru ise piskolojide bilişsel devrim yaşanmıştır. Bilişsel psikoloji, insan zihninin işlevlerini inceleyen bir piskoloji dalıdır. Bilişsel psikologlar, algılama, dikkat, bellek, dil, düşünme, problem çözme gibi konularla ilgilenirler. Bilişsel psikoloji, bilgisayar ve yapay zeka gibi alanlardan da etkilenmiştir. Bilişsel psikoloji, deney, gözlem, beyin görüntüleme gibi yöntemler kullanarak bilişsel psikoloji ile ilgili veri toplarlar.
Günümüzde ise psikoloji, çok geniş bir alan olup, farklı konulara ve sorunlara odaklanan birçok alt dalı vardır. Bu yazıda bahsettiğimiz psikoloji çeşitleri dışında da eğitim psikolojisi,
spor psikolojisi,
trafik psikolojisi,
adli psikolojisi gibi daha birçok alt dal bulunmaktadır. Psikolojinin bu kadar geniş bir yelpazeye sahip olması, insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin ne kadar karmaşık ve çeşitli olduğunu göstermektedir. Psikoloji, hem bilimsel hem de uygulamalı bir alan olarak, insanların kendilerini ve başkalarını daha iyi anlamalarına ve yaşam kalitelerini artırmalarına katkı sağlamaktadır.
Dünün sözü: “Birbirine bağlılık olmadan hayat hiçbir anlam ifade etmez. Birbirimize ihtiyacımız var ve bunu ne kadar çabuk öğrenirsek, hepimiz için o kadar iyi.” –Erik Erikson
Yorumlar
Yorum Gönder